مقدمه
اعتماد به بیت‌کوین سریع‌تر از هر دارایی دیگری در تاریخ رشد کرده است. در حالی که بیت‌کوین نوعی پول محسوب می‌شود، نرخ پذیرش آن شباهت زیادی به اینترنت دارد. با این حال، با وجود موفقیت چشمگیر آن، میزان پذیرش بیت‌کوین در حوزه پس‌انداز و پرداخت‌ها، هنوز به اندازه بخش کوچکی از حداکثر ظرفیت بالقوه آن است. در این گزارش، عوامل اصلی که باعث ظهور بیت‌کوین به‌عنوان نسل آینده دارایی ذخیرۀ جهانی می‌شود، مورد بررسی قرار داده شده است. همچنین به تکامل پروتکل بیت‌کوین، شبکه لایتنینگ و چشم‌انداز نگهداری بیت‌کوین پرداخته خواهد شد.
1. وضعیت بیت‌کوین
پروتکل بیت‌کوین
پروتکل بیت‌کوین که اکنون ۱۶ سال از عمر آن می‌گذرد، همچنان شاهد سطح بالایی از توسعۀ مداوم است:
- ۱۱۵ مشارکت‌کنندۀ فعال در پروژه «هسته بیت‌کوین» (Bitcoin Core) با دو مشارکت بیشتر نسبت به سال ۲۰۲۳؛
- ۲۵۰۰ مرتبه ویرایش کد در «هسته بیت‌کوین» در سال ۲۰۲۴ با رشد 8.5 درصدی سالانه؛
- تغییر ۲۷۶ هزار خط کد «هسته بیت‌کوین» طی سال ۲۰۲۴؛
- ۱۳ سازمان اکنون تأمین مالی توسعه را برعهده دارند (سه سازمان جدید در ۲۰۲۴).
پروتکل بیت‌کوین: به‌روزرسانی‌های احتمالی
تغییرات پیشنهادشده در پروتکل بیت‌کوین بیشتر بر سه حوزه متمرکز هستند:
برنامه‌پذیری: افزایش انعطاف‌پذیری در ذخیره‌سازی و تراکنش‌های بیت‌کوین.
مقیاس‌پذیری: افزایش توان عملیاتی تراکنش‌ها روی بلاک‌چین بیت‌کوین و خارج از آن (off-chain).
امنیت: تقویت تاب‌آوری بیت‌کوین در برابر تهدیدات و کاهش بدهی فنی (technical debt) در کد.
تا زمانی که توسعه‌دهندگان و جامعۀ گسترده‌تر ذی‌نفعان به اجماعی درباره تغییرات مورد نیاز نرسند، احتمال و زمان‌بندی اجرای این پیشنهادها نامشخص باقی می‌ماند.
شبکه بیت‌کوین: نودها (Nodes) و هش‌ریت (Hashrate)
بیت‌کوین بر روی یک شبکه غیرمتمرکز از نودها (سیستم‌های ذخیره‌سازی و انتقال اطلاعات) و ماینرها (سیستم‌های تأیید تراکنش و ایجادکننده بلوک‌های جدید) فعالیت می‌کند. بر اساس اکثر شاخص‌ها، سلامت شبکه بیت‌کوین از هر زمان دیگری قدرتمندتر است.
حدود ۲۱۷۰۰ نود قابل‌دسترس شبکه بیت‌کوین را تشکیل می‌دهند (رشد یازده درصدی در سال ۲۰۲۴). هسته بیت‌کوین سهم ۹۸ درصدی از پیاده‌سازی نودها را در اختیار دارد.
هش‌ریت بیت‌کوین به سمت غیرمتمرکز شدن پیش می‌رود
توزیع جغرافیایی هش‌ریت معیاری مهم برای سنجش سلامت شبکه بیت‌کوین است. افزایش تمرکز هش‌ریت خطراتی مانند حمله ۵۱ درصد را افزایش می‌دهد که امنیت شبکه را در معرض تهدید قرار می‌دهد.
توزیع جغرافیایی
- روند توزیع هش‌ریت طی زمان به‌سوی عدم تمرکز جغرافیایی است. سهم چین و ایالات‌متحده از هش‌ریت جهانی کاهش یافته است.
- ۲۸ کشور دارای سهم بیش از ۰.۱ درصدی در هش‌ریت هستند.
- ۹ کشور سهم بیش از یک درصدی هش‌ریت جهانی را در اختیار دارند.
توزیع استخرهای ماینینگ
- استخرهای ماینینگ همچنان بزرگ‌ترین نقطۀ تمرکز در شبکه بیت‌کوین هستند، اما نشانه‌هایی از بهبود مشاهده می‌شود.
- سهم هش‌ریت استخرهای برتر (۳، ۵ و ۱۰ استخر برتر) در ۲۰۲۴ کاهش یافته است.
توزیع مالکیت هش‌ریت
- شرکت‌های سهامی عام فعال در حوزۀ ماینینگ در مجموع ۳۵.۲ درصد از کل هش‌ریت را در اختیار دارند (رشد ۱۱ درصدی از ۲۰۲۲).
نرخ رشد عرضۀ بیت‌کوین اکنون پایین‌تر از دلار و طلاست
بیت‌کوین به‌عنوان یک سیستم پولی مطابق طراحی اولیه به کار خود ادامه می‌دهد و طی یک دهه گذشته بدون هیچ‌گونه قطعی عمل کرده و روند عرضه آن کاملاً قابل‌پیش‌بینی است.
- ۹۴ درصد از تمام ۲۱ میلیون بیت‌کوین تاکنون استخراج شده و تنها ۶ درصد آن باقی‌مانده که طی ۱۱۵ سال آینده استخراج خواهد شد.
- با وقوع هاوینگ (نصف‌شدن پاداش بلاک) در آوریل ۲۰۲۴، استخراج آن از حدود ۹۰۰ به ۴۵۰ بیت‌کوین در روز کاهش یافت.
- نرخ رشد عرضۀ بیت‌کوین در سال ۲۰۲۴ برابر با ۰.۸ درصد بود که کمتر از همۀ ارزهای فیات اصلی و همچنین طلاست.
بیت‌کوین در حال تسویۀ تراکنش‌هایی باارزش بالاتر
اگرچه بلاک‌چین بیت‌کوین برای پرداخت‌های روزمره طراحی نشده، اما شاهد رشد قابل‌توجهی در تسویۀ تراکنش‌های باارزش بالا بوده است.
سیستم پولی بیت‌کوین: اندازۀ بازار
ارزش بازار بیت‌کوین برای نخستین‌بار در سال ۲۰۲۴ از دو تریلیون دلار گذشت و در میان بزرگ‌ترین ارزها و دارایی‌های امن جهان قرار گرفت.
بیت‌کوین تا این لحظه در جایگاه یازدهم بزرگ‌ترین ارزهای جهان قرار دارد.
توزیع مالکیت بیت‌کوین (۳۱ دسامبر ۲۰۲۴)
2. این بازار صعودی با دوره‌های قبل متفاوت است
مقایسۀ بازارهای صعودی بیت‌کوین
بازار صعودی (گاوی) فعلی هنوز تحت‌تأثیر رشد عرضه پول جهانی قرار نگرفته است
یک تغییر چشمگیر در الگوی انباشت بیت‌کوین در سال 2024 رخ داده است.
برخلاف چرخه‌های قبلی که سرمایه‌گذاران خرد محرک اصلی بودند، در سال 2024 صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله بیت‌کوین (ETF) و کسب‌وکارها خریداران اصلی بیت‌کوین بودند.
- صندوق‌های ETF همزمان با راه‌اندازی در سال 2024 با رکوردشکنی، 519 هزار بیت‌کوین به ذخایر خود افزودند
- در سال 2024 کسب‌وکارها 374 هزار بیت‌کوین به دارایی خود اضافه کردند که 31 درصد بیشتر از سال 2020 بود.
3. نهادها، عامل اصلی افزایش قیمت بیت‌کوین
ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله بیت‌کوین (ETF) در بازار نقدی ایالات‌متحده به 100 میلیارد دلار رسید و موجب تحرکات قیمتی بیت‌کوین در سال 2024 شد.
52 درصد از 25 هج فاند و RSA برتر، مالک صندوق‌های ETF بیت‌کوین هستند.
هج فاندها و مشاوران سرمایه‌گذاری ثبت‌شده (RIAs) تنها در ایالات‌متحده در مجموع بیش از ۱۳۵ تریلیون دلار سرمایه را مدیریت می‌کنند.
در حالی که مجموع سرمایه‌گذاری صندوق‌های ETF بیت‌کوین بیش از ۳۰ میلیارد دلار است، سهم این دارایی در سبد سرمایه‌گذاری همچنان نسبتاً کوچک باقی مانده است. با این حال، این سهم پس از راه‌اندازی صندوق‌های ETF هر سه‌ماه یکبار افزایش یافته است.
توزیع مالکیت ETFهای بیت‌کوین
4. تسریع پذیرش بیت‌کوین در کسب‌وکارها
کسب‌وکارها از ژانویه 2024 تاکنون روزانه بیش از هزار بیت‌کوین خریده‌اند.
در سال 2024 تعداد شرکت‌های سهامی عام که بیت‌کوین هولد می‌کنند، رشد 80 درصدی داشته است.
تعداد شرکت‌های سهامی عام که بیت‌کوین هولد می‌کنند از سال 2023 تاکنون 139 درصد رشد کرده است، با این حال پذیرش بیت‌کوین به‌عنوان دارایی خزانه همچنان کمتر از یک درصد تمام شرکت‌های سهامی عام را شامل می‌شود.
از تمامی شرکت‌های شاخص S&P 500 و NASDAQ 100 به ترتیب تنها دو و سه شرکت هستند که بیت‌کوین را هولد می‌کنند.
ظهور شرکت‌های با استاندارد بیت‌کوین
افزایش تعداد شرکت‌هایی که بیت‌کوین را به‌عنوان دارایی اصلی خزانه و ابزار اصلی برای نگهداری سود انباشته انتخاب کرده‌اند، به طور قابل‌توجهی در حال افزایش است. این شرکت‌ها به جای توزیع سود از طریق پرداخت سود سهام یا بازخرید سهام، تصمیم گرفته‌اند که سودهای خود را در قالب بیت‌کوین ذخیره کنند.
این روند باعث ایجاد یک شاخص جدید به نام BTC Yield شده است که عملکرد یک شرکت را بر اساس توانایی آن در افزایش مقدار بیت‌کوین هولد شده به ازای هر سهم اندازه‌گیری می‌کند.
5. رشد شبکه لایتنینگ ادامه دارد
افزایش حجم و کاهش تعداد تراکنش‌ها
طبق برآوردهای استفاده از شبکه در ماه نوامبر 2024، با وجود کاهش تعداد تراکنش‌ها، رشد شبکه لایتنینگ همچنان ادامه داشته است.
این تغییر در استفاده از شبکه شاید به دلیل تحول در رفتار هزینه‌کرد است؛ واریزها و برداشت‌های صرافی‌ها رشد کرده‌اند، در حالی که استفاده موردی در پرداخت‌های خرد هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد.
روش‌شناسی لایتنینگ برای تعیین تراکنش‌ها و حجم
به دلیل معماری شبکه لایتنینگ، شمارش دقیق تراکنش‌های انجام شده درون شبکه برای مشاهده‌گر بیرونی ممکن نیست.
برآوردها از شبکه لایتنینگ از طریق تجمیع داده‌های چهارده نود بسیار بزرگ درون شبکه انجام شده است. برای اطمینان از دقت، برای جبران تراکنش‌های همپوشان (Overlap) این داده‌ها به شکل کاهشی تعدیل شده و بعد به کل شبکه تعمیم داده می‌شود.
داده‌های ماه نوامبر 2024 با کمک 14 تأمین‌کننده داده تهیه شده است که ارائه‌دهنده 79.4 درصد از ظرفیت شبکه لایتنینگ هستند.
بر اساس داده‌های تراکنش دریافتی، برآورد شد که 48.8 درصد از تمام تراکنش‌ها همپوشانی داشته‌اند که این امر نیازمند تعدیل کاهشی 24.4 درصدی در هر دو شاخص تعداد و حجم تراکنش‌ها بود.
پس از اعمال این تعدیل‌ها، داده‌های اصلاح‌شده به 20.6 درصد باقی‌مانده از ظرفیت شبکه لایتنینگ که در داده‌ها گنجانده نشده بود، تعمیم داده شد.
گزارش شبکه لایتنینگ 2023 منتشرشده در River، جزئیات مفصل‌تری از روش‌شناسی و همچنین نحوه عملکرد شبکه لایتنینگ ارائه می‌دهد.
صرافی‌ها عامل بزرگی در رشد شبکه لایتنینگ هستند
واریزها و برداشت‌های صرافی‌ها تراکنش‌های با ارزش بالاتری نسبت به دیگر استفاده‌های موردی از شبکه لایتنینگ مانند انعام دادن، گیمینگ و خریدهای خرد هستند. به طور متوسط، اندازه این واریز/برداشت‌ها بیش از 100 دلار است.
از سال 2023، پذیرش توسط صرافی‌ها عامل اصلی رشد شبکه لایتنینگ بوده است و اکنون طبق برآوردهای ما، حداقل دوسوم از کل ارزشی که از طریق شبکه لایتنینگ روت می‌شود مربوط به صرافی‌هاست.
معماری شبکه لایتنینگ در حال تکامل است
ظرفیت شبکه لایتنینگ بر حسب بیت‌کوین از سال 2023 به این سو ثابت باقی مانده است که نشان‌دهنده کفایت ظرفیت موجود برای مدیریت سطوح فعلی تقاضای تراکنش‌هاست.
با مدیریت تخصصی کانال‌ها، کارایی مسیریابی تراکنش‌ها به شکل قابل‌قبولی بهبود یافته است، به طوری که ظرفیت موجود می‌تواند میزان بیشتری از حجم پردازش‌ها را پوشش دهد.
افزایش رقابت میان سرویس‌های مسیریابی تراکنش‌ها منجر به ادغام تعداد گره‌ها و کانال‌ها در سراسر شبکه لایتنینگ شده است.
در نتیجه همزمان با بهبود کارایی مسیریابی، تمرکزگرایی افزایش یافته و 10 گره برتر از نظر ظرفیت اکنون 84.6 درصد از ظرفیت کل شبکه را کنترل می‌کنند.
چرا شبکه لایتنینگ نتوانسته به‌سرعت رشد کند؟
پذیرش شبکه لایتنینگ بیتشر با استفاده از بیت‌کوین به‌عنوان وسیله مبادله و پرداخت هزینه‌های تراکنش در بلاک‌چین بیت‌کوین گسترش می‌یابد.
در حالی که پذیرش بیت‌کوین توسط فروشندگان برای پرداخت‌ها به طور پیوسته در حال رشد است، تعداد مکان‌هایی که بیت‌کوین را می‌پذیرند هنوز بسیار کم است. بخشی از این موضوع به دلیل تمایل محدود کاربران برای استفاده از بیت‌کوین در تراکنش‌هاست؛ چراکه گزینه‌های راحت‌تر و مناسب‌تری در دسترس هستند.
از سویی کارمزد تراکنش‌های شبکه اصلی بیت‌کوین نیز هنوز آن‌قدر بالا نرفته که استفاده از شبکه لایتنینگ یا دیگر راهکارهای مقیاس‌پذیر را به امری ضروری برای کاربران تبدیل نماید.
عامل‌های رشد شبکه لایتنینگ در کوتاه‌مدت
استیبل‌کوین‌ها
استیبل‌کوین‌ها منبع اصلی تقاضا برای پرداخت‌های مبتنی بر بلاک‌چین در سال 2025 خواهند بود.
با انتشار Taproot Assets در دسامبر 2023، هم‌اکنون امکان پرداخت استیبل‌کوین روی شبکه لایتنینگ وجود دارد.
Tether به‌عنوان بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده استیبل‌کوین، در ژانویه 2025 اعلام کرد استیبل‌کوین USDT را روی شبکه لایتنینگ پیاده‌سازی می‌کند.
تسویۀ لایه 2
از سال 2021، پروژه‌های مقیاس‌پذیر لایه 2 بر روی بیت‌کوین از 10 به 75 مورد رسیده‌اند و طبق تحقیقات Galaxy Research موفق به جذب سرمایه 447 میلیون دلاری از سوی سرمایه‌گذاران خطرپذیر شده‌اند.
انتظار می‌رود شبکه لایتنینگ به‌عنوان لایه تسویه میان راهکارهای مختلف لایه 2 مانند رول‌آپ‌ها، سایدچین‌ها، ecash mints و Ark عمل کند.
6. بلوغ بازار نگهداری بیت‌کوین
خدمات نگهداری توسط نهاد واسطه در حال تکامل است
اگرچه موجودی بیت‌کوین نگهداری‌شده در صرافی‌ها از سال ۲۰۲۲ بیش از 20 درصد کاهش‌یافته، این کوین‌ها بیشتر در دیگر پلتفرم‌ها/محصولات ذخیره بازار باقی مانده‌اند و وارد کیف پول‌های شخصی نشده‌اند.
انتظار می‌رود با افزایش تقاضا برای ETFها و محصولات مشابه، میزان بیت‌کوین نگهداری‌شده توسط نهادهای واسطه شناخته‌شده نیز افزایش یابد.
امنیت نگهداری بیت‌کوین ارتقا یافته است
بیش از 1.3 میلیون بیت‌کوین در صرافی‌ها بر اثر هک، سرقت داخلی و ورشکستگی به خطر افتاده‌اند.
تخمین زده می‌شود 1.6 میلیون بیت‌کوین به دلیل اشتباه در نگهداری اشخاص گم شده باشد.
تنها 10 درصد از این ضررها بعد از سال 2015 رخ داده است.
«اثبات ذخایر» در حال تبدیل به یک استاندارد صنعتی است
«اثبات ذخایر»، روشی است که صرافی‌ها با استفاده از آن نشان می‌دهند که دارایی بیت‌کوین مشتریان خود را در اختیار دارند. این روش اکنون به استانداردی در صنعت تبدیل شده و بیش از نیمی از دارایی‌های صرافی‌ها را در بر می‌گیرد.
پس از سقوط FTX در نوامبر 2022 که منجر به از دست رفتن بیش از 20 هزار بیت‌کوین کاربران شد، گرایش به اثبات ذخایر افزایش یافت.
توزیع موجودی بیت‌کوین بر اساس شیوه نگهداری (۳۱ دسامبر ۲۰۲۴)
7. تغییر چشمگیر در سطح پذیرش بیت‌کوین توسط دولت‌ها
تغییرات قوانین نظارتی بر بیت‌کوین از ۲۰۲۰ تاکنون
تنها ۹ کشور همچنان بیت‌کوین را به‌صورت کامل ممنوع کرده‌اند.
بر اساس برآوردها، دست‌کم ۱۸ دولت صاحب بیت‌کوین هستند.
محرک‌های سیاسی جهانی بیت‌کوین در میان‌مدت (۱ تا ۴ سال)
طرفداران بیت‌کوین در کنگره ایالات‌متحده و تصاحب 15 کرسی در انتخابات ۲۰۲۴
طبق گزارش Stand With Crypto پس از انتخابات نوامبر ۲۰۲۴، تعداد طرفداران بیت‌کوین (بر اساس اظهارات عمومی و فعالیت‌های سیاسی) در هر دو مجلس نمایندگان و سنا اکنون به اکثریت رسیده است.
در ژانویه ۲۰۲۵، یک کمیته تخصصی فرعی سنا در حوزه دارایی‌های دیجیتال تشکیل شد که دو محور اصلی دارد:
- قانون‌گذاری برای نوآوری مسئولانه و حمایت از مصرف‌کننده در زمینه‌های ساختار بازار، استیبل‌کوین‌ها و ذخیره استراتژیک بیت‌کوین؛
- نظارت بر مقررات بادهدف جلوگیری از افراط در مداخله نظارتی، مانند آنچه در عملیات چوک‌پوینت ۲.۰ (Operation Chokepoint 2.0) دیده شد.
محرک‌های سیاسی بیت‌کوین ایالات‌متحده طی چهار سال آینده
8. پذیرش جهانی بیت‌کوین در مرز سه درصد قرار دارد
پذیرش بیت‌کوین تازه آغاز شده است.
در سال ۲۰۲۵، تنها سه درصد از ظرفیت بالقوۀ پذیرش بیت‌کوین بالفعل شده است. اصطلاح «پذیرش» فراتر از قیمت بیت‌کوین یا سطوح مالکیت آن است. این واژه بازتاب‌دهنده ترکیبی از عوامل مختلف است. این برآورد سه درصدی حاصل ترکیبی از شاخص‌های کلیدی، از جمله این موارد است:
بازار کل قابل‌دستیابی (TAM): ارزش بازار بیت‌کوین هنوز کمتر از یک درصد از برآورد بازار کل قابل‌دستیابی آن است.
اختصاص ناکافی توسط نهادهای مالی: مشاوران سرمایه‌گذاری مستقر در ایالات‌متحده در مجموع فقط 0.006 درصد از سبدهای سرمایه‌گذاری خود را به بیت‌کوین اختصاص داده‌اند.
مالکیت جهانی: در حالی که 14 درصد از آمریکایی‌ها مقداری بیت‌کوین دارند، مالکیت جهانی همچنان کمتر از 4 درصد باقی مانده است.
بیت‌کوین کمتر از ٪۱ بازار بالقوۀ خود را پوشش داده است
حجم کل ثروت جهانی حدود ۹۰۰ تریلیون دلار برآورد می‌شود. با فرض آنکه بیت‌کوین بتواند 50 درصد از سهم دارایی‌های ذخیره ارزش را در اختیار بگیرد، بازار هدف بالقوۀ آن حدود ۲۲۵ تریلیون دلار خواهد بود.
اکنون ارزش بازار بیت‌کوین تنها ۲ تریلیون دلار است (2 درصد ثروت جهانی).
نهادهای مالی به طور چشمگیری کمتر از حد انتظار در بیت‌کوین سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
مشاوران سرمایه‌گذاری ایالات‌متحده در حال حاضر تنها 0.006 درصد از سبد سرمایه‌گذاری خود را به بیت‌کوین اختصاص داده‌اند.
افزایش این میزان به درصد فعلی سهم بیت‌کوین از ثروت جهانی (0.2 درصد) نیازمند ۳۶ برابر شدن سطح سرمایه‌گذاری است که معادل ۲۴۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خواهد بود.
کمتر از 4 درصد افراد جهان بیت‌کوین دارند.
مالکیت بیت‌کوین توسط افراد در ایالات‌متحده حدود 14 درصد برآورد می‌شود، در حالی که در سطح جهانی این رقم کمتر از 4 درصد است.
این امر نشان می‌دهد که هنوز فضای قابل‌توجهی برای پذیرش بیت‌کوین توسط افراد وجود دارد؛ چراکه بسیاری ممکن است دانش کافی نسبت به ارزش ذاتی بیت‌کوین نداشته باشند یا اینکه هنوز به درگاه‌های مطمئن خرید بیت‌کوین و نهادهای امن نگهداری دسترسی نداشته باشند.
انتظار شتاب‌گیری پذیرش بیت‌کوین
همزمان با گسترش دسترسی به بیت‌کوین و آموزش درباره آن، پذیرش فردی بیت‌کوین به‌تدریج افزایش خواهد یافت.
انتظار می‌رود نهادهای مالی با رشد پذیرش صندوق‌های ETF و ظهور خدمات بانکی جدید مرتبط با بیت‌کوین، به طور چشمگیری میزان سرمایه‌گذاری خود در بیت‌کوین را افزایش دهند.
همزمان با کاهش موانع حقوقی و حسابداری و افزایش سوابق موفق شرکت‌های پیشگام در این حوزه، پذیرش بیت‌کوین توسط کسب‌وکارها در میان‌مدت به جریان اصلی تبدیل خواهد شد.
کشورها یا ملت‌ها در بازه میان‌مدت تا بلندمدت به یکی از محرک‌های اصلی پذیرش بیت‌کوین تبدیل خواهند شد. این روند با عواملی مانند دسترسی قانونی، رقابت صنعتی و انگیزه‌های مربوط به ذخایر استراتژیک تقویت خواهد شد.
